Początki istnienia szkoły sięgają czasów powojennych. Wkrótce po wyzwoleniu miasta przystąpiono do odbudowy szkolnictwa zawodowego i rejestracji młodzieży do szkół. Już 12 marca 1945 r. powołano do życia Publiczną Szkołę Dokształcającą Zawodową nr 1 w budynku przy ul. Kujawskiej 4, w której 23 kwietnia 1945 r. nastąpiła uroczysta inauguracja roku szkolnego. Obowiązki dyrektora powierzono przedwojennemu nauczycielowi szkoły zawodowej Józefowi Durkowi. Szkoła liczyła 23 oddziały i 960 uczniów, których kształcono w różnych specjalnościach. Utworzono klasy metalowe, elektryczne, stolarskie, fryzjerskie, budowlane, rzeźnickie, piekarskie, graficzne, krawieckie, skórzane i handlowe. Zorganizowano również kursy czeladnicze i mistrzowskie. Z uwagi na ciasnotę i przeludnienie szkoły władze oświatowe w lutym 1946 r. przydzieliły szkole dwa budynki przy ul. Jagiellońskiej 9 i przy Konarskiego 2, w którym od 1927 r. mieściła się Szkoła Dokształcająca Zawodowa, w okresie II wojny szpital wojskowy. W roku szkolnym 1946-47 nastąpił podział Publicznej Szkoły Dokształcającej nr 1 na 4 szkoły:
- Publiczną Szkołę Dokształcającą Zawodową nr 1 (klasy ogólnozawodowe),
- Publiczną Szkołę Dokształcającą Zawodową nr 3 (zawody administracyjno- spółdzielcze i handlowe),
- Publiczną Szkołę Dokształcającą Zawodową nr 4 (zawody metalowe),
- Publiczną Szkołę Dokształcającą nr 6 (zawody spożywcze).
Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa nr 4, która stała się protoplastą obecnego ZSM nr 2 wyodrębniła się jako samodzielna placówka już 1 września 1946 r. Kierownikiem jej został Edmund Szmidt, a od 1 stycznia 1947 r. Aleksander Puckowski.
Szkoła posiadała trzy wydziały warsztatowe: ślusarski, którym kierował Józef Banaszak, samochodowy pod kierunkiem Maksymiliana Franza i elektryczny, kierowany przez Edmunda Szmidta. Szkolenie odbywało się w ciasnych, wilgotnych pomieszczeniach w piwnicy budynku szkoły. Brakowało podstawowych narzędzi, nie było żadnej obrabiarki. Młodzież pobierała początki nauki ślusarstwa w wymiarze 27 godz. tygodniowo, ucząc się, jak obchodzić się z narzędziami i poznając właściwości i sposoby obróbki różnych materiałów. Znaczna część uczniów w zawodach: tokarz, ślusarz, frezer, formierz szkoliła się w bydgoskich zakładach pracy: Pomorskich Zakładach Budowy Maszyn, Zjednoczonych Zakładach Rowerowych, Bydgoskiej Fabryce Narzędzi, Fabryce Sygnałów Kolejowych i w Fabryce Obrabiarek do Drewna.
W czerwcu 1947 r. po pomyślnie zdanych egzaminach 125 absolwentów opuściło szkołę. Z dniem 1 stycznia 1948r. szkołę przemianowano na Publiczną średnią Szkołę Zawodową nr 4, a w 1949r. podporządkowano Centralnemu Urzędowi Szkolenia Zawodowego. Rok 1950 przyniósł dalsze zmiany organizacyjne; przeniesienie szkoły do gmachu przy ul. Jagiellońskiej 9 (dawna J. Stalina) i przejęcia warsztatu przy ul. Warmińskiego 12, którego kierownikiem został Jan Drzewiecki. Uruchomione zostały warsztaty usługowe: zegarmistrzowski pod kierunkiem mistrza Rostkowskiego, złotniczo-grawerski pod kierunkiem mistrza Siudzińskiego i radiotechniczny prowadzony przez mistrza Kwiatkowskiego.
Wakacje 1951 roku to czas kolejnej przeprowadzki. Szkoła pomimo wcześniejszych protestów przeniosła się do budynku przy ul. Olszewskiego 20 (obecnie Kordeckiego). Zajmowała tam parter i pierwsze piętro, przejęła hale maszynowe po średniej szkole technicznej oraz bibliotekę, sprzęt i pomoce naukowe po likwidującej się Publicznej średniej Szkole Zawodowej nr 2. Przejęła również specjalności elektryczne, które uległy stopniowej likwidacji i zakończyły się z końcem 1972r. W nowych warsztatach produkcyjno-szkoleniowych, które znajdowały się na zapleczu szkoły wyodrębniono trzy wydziały: mechaniczny A i B, elektryczny C i radiomechaniczny C. Kształcąc młodzież w zawodach mechanicznych produkowano odbiorniki radiowe typu "Junak", zamki patentowe typu "Yale", wiertarki stołowe, słupowe, platformy mleczarskie i obrabiarki oraz różnego rodzaju narzędzia. Pod opieką instruktorów uczniowie wyjeżdżali na wieś, gdzie nieodpłatnie remontowali maszyny i narzędzia rolnicze w ośrodkach maszynowych w powiecie chełmińskim. Dział mechaniczny warsztatów szkolnych przy ul. Kruszwickiej - 1954 r. Warsztaty wykonywały plany produkcyjne z nadwyżką, podejmowały dodatkowe zadania w ramach czynów społecznych, usprawniały produkcję zgłaszając wnioski racjonalizatorskie. Za swoje osiągnięcia produkcyjne w roku 1952 szkoła uznana została przez władze oświatowe i polityczne za najlepszą i przodującą w województwie bydgoskim.
Od września 1951 roku funkcję wicedyrektora do spraw szkoleniowo-produkcyjnych powierzono Edwardowi Glesmerowi, a kierownictwo wszystkich warsztatów Kazimierzowi Linkowskiemu, który sprawował tę funkcję do sierpnia 1953r. We wrześniu 1952r. dział stolarski otrzymał pomieszczenia przy ul. Lenartowicza (prowadził go mistrz Piotrowski), a warsztat radiowy i elektryczny przeniesiono w następnym roku do baraku przy szkole elektrycznej przy ul. Langiewicza. Przy ul. Kruszwickiej pozostały wydziały mechaniczne, od 1953 r. zaczęto tam szkolić frezerów. Nastąpiły zmiany kadrowe, kierownictwo warsztatami objął były kierownik biura technicznego Marcin Zimniewicz, którego od 1 września 1954r. zastąpił Edmund Kaczmarek, a po jego rezygnacji od stycznia 1955r. obowiązki kierownika przejął Grzegorz Szmigel. Zastępca w warsztatach nadal był Zygmunt Muślewski.
W związku z powołaniem w Bydgoszczy Wyższej Szkoły Inżynierskiej budynek przy ul. Olszewskiego oddany został tej uczelni, a Zasadnicza Szkoła Zawodowa CUSZ została przeniesiona do gmach byłego Gimnazjum Humanistycznego przy ul. Grodzkiej 18 i otrzymała nową nazwę: Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1. W czerwcu 1955 r. po prawie dziesięcioletnim okresie kierowania szkołą Aleksander Puckowski złożył rezygnację przyjętą przez władze oświatowe. Do końca listopada pełniącym obowiązki dyrektora był ówczesny wicedyrektor Kazimierz Purzycki, natomiast A. Listewnik został kierownikiem szkolenia zawodowego.
W roku 1957 na prośbę byłych funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w Zasadniczej Szkole Zawodowej nr 1 zorganizowano wydział dla dorosłych. W okresie 2 lat słuchacze zdobywali kwalifikacje jako tokarze i ślusarze. Świadectwa ukończenia szkoły uzyskało 186 osób. Następnie wydział ten został przekształcony dla młodzieży pracującej, który w 1958 roku. Z Wydziału dla Pracujących utworzono w 1961 r. Zasadniczą Szkołę Zawodową dla Pracujących, której dyrektorem został Jan Winiecki, a zastępował go Edmund Nowak. W 1972r. przemianowano tę szkołę na Zasadniczą Szkołę Zawodową Dokształcającą, a od 1.08.1977r. decyzją Kuratorium Oświaty połączono z Zasadniczą Szkołą Zawodową nr 1.
Po przeniesieniu szkoły na ul. Grodzką warunki nauki znacznie poprawiły się, natomiast nie zmieniła się sytuacja szkolenia uczniów. I choć powiększano warsztaty przy ul. Kruszwickiej, gdzie szkolono młodzież klas ślusarskich, to nadal sytuacja była bardzo trudna. Młodzieży przybywało, a nauka zawodu w przedsiębiorstwach przemysłowych nie zawsze była zgodna z programem nauczania. Dlatego też dyrektor K. Purzycki kierownik A. Listewnik podjęli energiczne starania o budowę nowej szkoły z warsztatami i internatem. Sprawa posuwała się bardzo opornie, trzykrotnie zmieniano lokalizację, opracowywano nowe dokumentacje.
Początkowo kompleks budynków miał stanąć na Wzgórzu Wolności, potem przy ul. Chodkiewicza, ostatecznie wybór padł na ulicę Słoneczną 19, gdzie było miejskie wysypisko śmieci. Dużo wysiłku, zaangażowania i zapobiegliwości w budowę nowego obiektu włożył dyrektor K. Purzycki, który wraz z nauczycielami z kilkuletnim wyprzedzeniem gromadził nowe maszyny, urządzenia techniczne, niezbędne środki dydaktyczne itp. I wreszcie 1 września 1969 r. po wielu perturbacjach i staraniach nastąpiło rozpoczęcie nowego roku we własnym nowoczesnym przestronnym budynku szkolnym. Nieco później, bo w styczniu 1970r. oddano do użytku internat dla 200 uczniów, a we wrześniu warsztaty. Aby ułatwić dojazd do szkoły Dyrekcja podjęła uwieńczone sukcesem starania o utwardzenie ul. Słonecznej i przedłużenie linii autobusowej nr 64 do ul. Barwnej. Z końcem 1971 r. na emeryturę odszedł dyrektor K. Purzycki, który kierował szkołą 17 lat z przerwą w latach 1962-1964, kiedy to został skierowany do pracy związkowej (objął stanowisko prezesa oddziału ZNP). Na czas oddelegowania funkcję dyrektora powierzono nauczycielowi przedmiotów zawodowych Władysławowi Stępieniowi. Z dniem 1 stycznia 1972 roku kierowanie szkołą władze oświatowe powierzyły Tadeuszowi Nowickiemu, który pełnił tę funkcję do czasu przejścia na emeryturę w 1990 roku.
Nowy gmach szkolny stosunkowo szybko został zagospodarowany przez nauczycieli i młodzież: powstawały pracownie techniczne. Zorganizowano czytelnię, zbudowano pełne zaplecze sportowe, wyposażono gabinety lekarskie i stomatologiczny, uruchomiono radiowęzeł, a cały teren szkoły obsadzono drzewami i krzewami ozdobnymi. Patronat nad szkołą objęła Bydgoska Fabryka Narzędzi, dla której kształcono fachowców w wydziale dokształcającym przy ul. Kaliskiej 10. Po wyodrębnieniu się z Fabryki Narzędzi, Fabryki Form Metalowych Formet, Ministerstwo Przemysłu Maszynowego powołało odrębną szkołę przyzakładową. W umowie zawartej między dyrekcją Formetu i ZSZ nr 1 odnośnie zasad funkcjonowania Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Pracujących Form Metalowych Formet określono ilość uczniów od 70 do 300 w zawodach: ślusarz narzędziowy, frezer i tokarz. Szkoła ta zakończyła swoją działalność 1997 roku ze względu na brak chętnych do podejmowania praktycznej nauki zawodu w Formecie. Powiększało się też znacznie grono pedagogiczne, które w ponad 50% legitymowało się wyższym wykształceniem. Wielu nauczycieli podnosiło swoje kwalifikacje podejmując studia zaoczne i podyplomowe. W szkole wraz z administracją i obsługą zatrudnionych było 175 osób.